«Ты дагэтуль цнатлів_іца?» — пытанне, якое гучыць так, быццам ты правалі_ла нейкі негалосны іспыт. Вакол быццам усе даўно ўсё паспрабавалі, а табе ўжо за 20 і ты яшчэ не. Ад гэтага можа з’явіцца няёмкасць і адчуванне, што з табой штосьці не так.
Алеся і Валерыя распавялі, як пражывалі гэты досвед яны, ці змянілі б у ім што-небудзь і што дапамагло ім прыняць свой рытм. А гештальт-тэрапеўтка і партнёрка «ІншыЯ» Саша тлумачыць, адкуль бярэцца гэты ціск, чаму важна не спяшацца і дазволіць сабе ісці сваім тэмпам.
«Дарослая, неідэальная, ды яшчэ і цнатліўка — здавалася, горш не прыдумаеш». Гісторыя Алесі
Калі я расла, я была «добрай дзяўчынкай»: правільнай, паслухмянай, трохі нясмелай. Тэма сэксу для мяне доўга заставалася нечым забароненым, амаль непрыстойным. У 16-17 гадоў я нават не дазваляла сабе думаць пра гэта. Час ішоў, жыццё быццам бы развівалася, а ў гэтай сферы — пустэча. Неяк неўпрыкмет надышоў момант, калі ўсе ўжо «паспрабавалі», а ў мяне побач не было нікога, хто выклікаў бы хоць нейкае жаданне ці давер.
Першы раз здарыўся, калі мне было 23 гады. Да таго моманту ўва мне ўжо пасялілася адчуванне, што са мной штосьці не так. Першы сэкс я ўспрымала ўжо проста як пункт у спісе спраў, які трэба выкрасліць, каб нарэшце стаць «нармальнай». Без гэтага досведу я пачувалася непаўнавартаснай — асабліва на фоне праблем з прыняццем знешнасці. Я не тоненькая, не мініяцюрная, і ўвесь час здавалася, што я не ўпісваюся ў вобраз «дзяўчыны, якую хочацца».
Усярэдзіне сядзела пачуццё, што я не такая. І паступова з’явілася жаданне проста пазбыцца цнатлівасці, каб хаця б гэты штамп з сябе зняць. Дарослая, неідэальная, дык яшчэ і цнатліўка — здавалася, горш не прыдумаеш.
Усё здарылася з Арцёмам. Ён падабаўся мне як чалавек, але не выклікаў цягі. Я выбрала яго, таму што ведала, што падабаюся яму, і таму што хацелася, каб гэта адбылося з кімсьці знаёмым, а не выпадковым хлопцам з клуба.
Гэта было з маёй ініцыятывы. Мы абодва былі нападпітку, і калі ўсё скончылася, я ўсвядоміла, што, магчыма, проста скарыстала яго. Мне непрыемна гэта прызнаваць, але гэта праўда. Сам працэс не прынёс задавальнення: усё доўжылася даволі доўга, механічна, без эмоцый. Было толькі жаданне хутчэй гэта скончыць і закрыць пытанне.
Я чакала, што адчую штосьці новае, дарослае, важнае, але, калі ўсё адбылося, нічога не змянілася. Хутчэй за ўсё, насамрэч я хацела не проста сэксу, а стасункаў, цяпла, адчування, што побач ёсць «свой» чалавек. Але выйшла як выйшла.
З той пары прайшло ўжо паўтара года. Палавое жыццё як такое ў мяне пасля гэтага не пачалося. Цяпер, вядома, мне хочацца блізкасці, стасункаў, каб побач быў чалавек, з якім ёсць цяпло і ўзаемнасць, але нічога не адбываецца.
Калі згадваю тыя падзеі, разумею: пастанова «пара́» прыйшла не знутры. Гэта быў ціск звонку — сацсеткі, гутаркі, прыклады навокал. Калі б не яны, я, пэўна што, наогул не адчула б, што павінна. Проста жыла б спакойна, пакуль не з’явілася б натуральнае жаданне. Але тады мне здавалася, што я штосьці прапускаю, быццам жыву няправільна. Усе навокал сустракаюцца, абмяркоўваюць, эксперыментуюць, а я адна быццам на іншай арбіце.
Магчыма, таму мой першы досвед быў менавіта такім. Але я не вінавачу сябе, проста зараз разумею: усё мусіць здарацца тады, калі сапраўды хочацца.
Чытай яшчэ: «Мы не зламаныя». Хто такія асэксуалы і як ім жывецца ў свеце, апантаным сэксам
«Я пагаджалася на сэкс, таму што здавалася, што калі ўжо з’явілася магчымасць, трэба скарыстацца, іначай усё застанецца як раней». Гісторыя Валерыі
Цяпер мне 26 гадоў, і ў маім жыцці ніколі не было ні сур’ёзных, ні нават кароткіх стасункаў. Мой сэксуальны досвед абмяжоўваецца ўсяго двума людзьмі — мужчынам і дзяўчынай, і з ім, і з ёй гэта быў адзінкавы, выпадковы кантакт. Сябе я заўсёды ўспрымала як бісэксуальнага чалавека.
Адчуванне ціску з’явілася ў мяне яшчэ ў падлеткавым узросце і час ад часу вяртаецца дагэтуль. У горадзе, дзе я вырасла, мне не было ў каго па-сапраўднаму закахацца — людзі вакол здаваліся грубымі, цынічнымі і занадта прамалінейнымі. Гэта не супадала з маім унутраным ладам.
Я рана пасталела: месячныя пачаліся ў 10 гадоў, і ўжо ў 14 маё цела выглядала па-даросламу. Праз лёгкую паўнату я здавалася старэйшай за аднагодак, і ўвага, якую гэта выклікала, не цешыла. Яна была непрыемнай, дакучлівай, часта адкрыта сэксуалізаванай. Часам я лавіла сябе на думцы, што прыемна, калі нехта заўважае, але часцей мне хацелася проста знікнуць.
Усё пагаршала атмасфера дома. Бабуля ўвесь час сароміла мяне за выгляд: то спадніца кароткая, то сукенка надае паўнаты, то макіяж не да твару. З часам я стала баяцца ўласнага цела і любой яго праяўленай жаноцкасці. Да гэтага дадавалася неразуменне таго, як наогул уладкаваныя стасункі, і непрыняцце самой ідэі сэксуальнасці.
Упершыню мастурбацыю я паспрабавала толькі ў 18, на першым курсе ўніверсітэта. Да гэтага любыя думкі пра сэкс выклікалі ў мяне сорам і трывогу. Мне здавалася, што гэта штосьці ганебнае, нявартае. Нават мужчынская ўвага палохала: у ёй было зашмат грубасці і занадта мала цеплыні. Аднойчы ў Егіпце здарылася тое, што моцна паўплывала на маё ўспрыманне блізкасці — прыбіральнік зайшоў да мяне ў нумар без груку, калі я ляжала аголеная пасля сонечнага апёку. Ён чамусьці вырашыў, што я яго чакаю. Я адчула такі жах, які цяжка апісаць словамі.
Калі я пераехала ў Мінск, я пачувалася абсалютна не на сваім месцы: навокал усе знаёміліся, сустракаліся, абмяркоўвалі каханне і сэкс. Гэта было падобна на сітуацыю, калі кампанія выходзіць пакурыць, а ты не курыш і застаешся адна ў пакоі, не ведаючы, куды сябе дзець. Ва ўсіх адбываліся нейкія гісторыі, а ў мяне нічога. Ад гэтага было некамфортна, нават сорамна.
Мяне часта пыталі, з кім я сустракаюся, хто мне падабаецца, колькі ў мяне было стасункаў, і я не ведала, што адказаць. Гэтыя гутаркі агалялі маю няўпэўненасць і ўнутраны страх — бо мне было ўжо 19, 20, 21, і здавалася, што я безнадзейна адстаю. Я думала, што прычына ў знешнасці: што я занадта поўная, брыдкая, што нікому не цікавая. Цяпер разумею, што справа была не толькі ў гэтым. Я проста нікога не падпускала да сябе, адгарадзілася.
З часам гэта пачуццё нябачнасці, няўпэўненасці і няёмкасці стала настолькі звыклым, што, калі нехта выказваў цікавасць, я пагаджалася на сэкс проста таму, што не магла адмовіць. Мне здавалася, што калі ўжо з’явілася магчымасць, трэба скарыстацца, інакш усё застанецца як раней. Хаця ў глыбіні душы я ведала, што не хачу.
Так здарылася двойчы — і абодва разы без сапраўднай згоды, без жадання. Партнёры не былі грубымі ў прамым сэнсе, але былі абыякавымі і няўважлівымі. Я пачувалася аддзеленай ад уласнага цела, нібы назірала збоку, проста чакаючы, калі ўсё скончыцца.
Пасля гэтага я доўга ўнікала любых спробаў блізкасці. Прайшло ўжо некалькі гадоў, але стаўленне да сэксу гэтак і не змянілася. Я не ў стасунках, і хаця ўвага да мяне стала з’яўляцца часцей, яна не выклікае радасці. Амаль заўсёды я адчуваю тую ж насцярогу, што і раней.
Хочацца, каб сэкс быў не пра цела, а пра давер, тактыльнасць, узаемнае цяпло. Зараз я дакладна ведаю, што згаджацца на штосьці можна толькі з чалавекам, які ўмее адчуваць межы, чуць слова «не» і не патрабуе нічога гвалтоўна.
Калі казаць пра тое, што б я хацела змяніць, то, пэўна што, усё пачынаецца з прыняцця. З магчымасці адкрыта размаўляць пра сэкс, без сораму і асуджэння. У маёй сям’і гэта было немагчыма: бабуля лічыла тэму непрыстойнай, мама была занадта закрытай. У выніку ўсе ўяўленні пра блізкасць у мяне фармаваліся з любоўных раманаў, дзе ўсё прыгожа, але нерэальна.
Зараз я разумею, наколькі важна мець дарослага, з кім можна паразмаўляць адкрыта, задаць пытанні, атрымаць шчырыя адказы. Можа, калі б у мяне ў дзяцінстве была такая магчымасць, шмат што склалася б інакш.
Каб разабрацца, адкуль бярэцца ціск вакол «першага разу», чаму ўзнікае адчуванне «я нейкая не такая» і як гэтаму даваць рады, мы пагаварылі з Сашай — гештальт-тэрапеўткай і партнёркай «ІншыЯ». Яна расказала, як перастаць параўноўваць сябе з іншымі, што рабіць з пачуццём сораму і чаму важна памятаць, што сэксуальнасць не мае правільнага ўзросту.
Чаму тэма «першага разу» дагэтуль выклікае столькі ціску і трывогі?
Вакол «першага разу» існуе мноства міфаў і стэрэатыпаў. Яго ўспрымаюць як штосьці выключнае — момант, які павінен быць ідэальным, амаль сакральным, абавязкова з «тым самым чалавекам». Гэтая рамантызацыя стварае залішнія чаканні і трывогу.
Сэкс застаецца табуяванай тэмай. Нягледзячы на знешнюю адкрытасць, інфармаваных гутарак мала. Бацькі ўнікаюць абмеркаванняў, у школах няма сістэмнай сэксуальнай асветы — максімум рэдкія выхаваўчыя фільмы, якія палохаюць наступствамі замест таго, каб тлумачыць, як уладкаванае цела, што такое згода і як клапаціцца пра сябе.
Падлеткі шукаюць інфармацыю ў інтэрнэце, дзе галоўная крыніца — порна. Яно паказвае перакручаную карціну: нерэалістычныя целы, рэакцыі, працягласць, адсутнасць згоды ці эмацыйнага кантэксту. Фармуюцца непраўдзівыя чаканні пра тое, як «павінна быць», і калі рэальнасць не супадае з фантазіямі, узнікаюць збянтэжанасць, расчараванне і сорам.
Маладыя людзі трывожацца пра сваё цела і знешнасць, баяцца падацца нязграбнымі ці няўмелымі.
Падвойныя стандарты асабліва ціснуць на дзяўчат: зарана — кепска, запозна — таксама кепска. Адны заклікаюць «захоўваць сябе», іншыя асуджаюць за «затрымку». Нідзе няма яснага адказу, калі менавіта «правільна». З’яўляецца адчуванне, што трэба трапіць у нейкі нарматыўны ўзрост і ўсё паспець своечасова.
Калі чалавек пагаджаецца на сэкс не столькі па жаданні, а колькі «таму, што трэба», — ці можна назваць гэта формай сэксуальнага гвалту?
Гэта нельга назваць сапраўднай згодай. У такім разе гаворка ідзе не пра вольны выбар, а пра акт, здзейснены пад ціскам — унутраным ці вонкавым. Калі згода прадыктаваная страхам, пачуццём абавязку ці жаданнем унікнуць ацэнкі, яна перастае быць усвядомленай.
Калі пры гэтым з боку партнёр_а ёсць маніпуляцыі (напрыклад, перакананні кшталту «мы ж разам, значыць, павінна», «я мужчына, мне трэба», «інакш я сыду»), тады гэта ўжо форма прымусу і ў такіх выпадках можна казаць пра сэксуальны гвалт, нават калі не было фізічнага ціску.
Калі ціск зыходзіць не ад пэўнага чалавека, а ад грамадства, праз стэрэатыпы, чаканні і страх не паспець, гэта не непасрэдны гвалт, але ён стварае фон, у якім людзі робяць выбар насуперак сваім жаданням. Такі ціск можна назваць сацыяльным гвалтам над целам і межамі чалавека.
Чаму грамадства аднолькава цісне і на тых, у каго досведу няма, і на тых, у каго ён быў рана?
Таму што дагэтуль жывуць падвойныя стандарты. Сэкс застаецца табуяванай тэмай: у сем’ях пра яго не кажуць, у школах не вучаць, затое ў поп-культуры ён паўсюль. З-за гэтага ўзнікае супярэчнасць — быццам трэба быць сэксуальн_ай, але не надта; захоўваць сябе, але і не зацягваць. У выніку што б чалавек ні зрабі_ла, усё адно апынецца не так.
Што можа дапамагчы дзяўчыне, якая адчувае, што яна нейкая не такая?
Важна зразумець: праблема не ўва мне, а ў сацыяльных устаноўках, якія ўва мне дзейнічаюць. Я маю права не хацець, сумнявацца, змяняць сваю думку — і са мной усё ў парадку. Трэба думаць пра сябе, а не пра чаканні іншых. Задаваць сабе пытанні: што я адчуваю? Чаго я хачу? Помніць пра актыўную згоду, казаць «так», калі хачу, і праяўляць ініцыятыву і казаць «не», калі не хачу.
Ты маеш права пачаць у сваім рытме. Гэта тваё жыццё, тваё цела, ты не адстаеш, з табой усё акей. Ты не абавязаная задавальняць жаданні іншых людзей і апраўдваць іхнія чаканні.
Як перастаць параўноўваць сябе з іншымі, калі навокал усе абмяркоўваюць стасункі і сэкс?
Я праўда гэтага хачу? Што я адчуваю? Ці, можа, я хачу гэтага, таму што партнёр хоча? Ці сябры кажуць «пара ўжо»? Вяртай увагу на сябе і шчыра адказвай на гэтыя пытанні.
Людзі навокал часта дзеляцца не зусім праўдзівай інфармацыяй. Яны расказваюць пра суперпрыўкрасны першы сэкс і выбух эмоцый, але рэдка кажуць пра страх, няведанне ці сорам у той момант. Пра гэтую частку некамфортна расказваць, хаця досвед мог быць класным.
Хаця б аднаго чалавека, яко_й можна расказаць без сораму і параўнанняў. Гэта можа быць псіхолаг ці псіхалагіня, як_ая выслухае твае сумневы і скажа, што з табой усё акей. Ці супольнасць, дзе можна вольна падзяліцца страхамі і перажываннямі.
Няма дэдлайнаў, няма спаборніцтва «хто не паспеў, той спазніўся». Гэта проста наш досвед, частка жыцця.
Чытай яшчэ: Як арамантыкам жывецца ў свеце, дзе рамантычныя адносіны — гэта «база»?
Аўтарка Саша Камко
Артыкул створаны ў рамках праекта «Together 4 values — JA», які сумесна рэалізуюць арганізацыі ІншыЯ і Razam e.V. пры падтрымцы Міністэрства замежных спраў Федэратыўнай Рэспублікі Германіі.
