Ці не трапляеце вы ў пастку стэрэатыпаў, віншуючы з 8 Сакавіка — тэст

Асцярожна! Такое віншаванне можа абурыць, бо ўтрымлівае ў сабе стэрэатыпныя ўяўленні пра жанчын. Яно зводзіць жанчыну да ролі эстэтычнага аб’екта, знешні выгляд якой нібы павінен радаваць вока. Упрыгожаннем можа быць пярсцёнак, дэкор для дома, але ніяк не спецыялістка, з якой вы разам працуеце.

Таксама ў сваім віншаванні лепей пазбягаць эпітэтаў «ласкавая», «пяшчотная», «прыгожая» і г.д. Па-першае, такія словы недарэчныя ў прафесійнай камунікацыі. Па-другое, яны звужаюць вобраз жанчыны да пэўных «жаночых» рысаў, якія чакаюцца ад яе. Гэта не толькі абмяжоўвае яе як асобу, але і можа адмаўляць іншыя яе якасці, напрыклад, прафесіяналізм, рашучасць, крэатыўнасць або лідарскія здольнасці, якія не заўсёды ўпісваюцца ў рамкі стэрэатыпных характарыстык.

Замест гэтага лепей падкрэсліць канкрэтныя дасягненні або якасці, звязаныя з яе працай і асобай, без пераносу ўвагі на шаблонныя ўяўленні. Гэта будзе выглядаць больш паважліва і слушна.

✅ Выдатнае віншаванне! Яно не ўтрымлівае ў сабе ні стэрэатыпных эпітэтаў кшталту «ты такая пяшчотная і добрая», ні прыніжэння жанчыны да прадмета, «упрыгожання калектыву». Яшчэ можна дадаць, што яе прафесіяналізм і ўклад у агульную справу вельмі важныя, і пазычыць ёй дасягнення яе кар’ерных планаў.

Калі вы дакладна ведаеце, што віншаванне з 8 Сакавіка можа абурыць вашу каляжанку, тады сапраўды лепш не віншаваць. Аднак гэтае свята можа быць добрай нагодай нагадаць пра яго сапраўдны сэнс. Мы ўсе жывем у грамадстве, дзе ў тым ліку і жанчыны стэрэатыпна асацыююць 8 Сакавіка са святам жаноцкасці і прыгажосці. Вы ж можаце акуратна адзначыць, што гэтая дата — нагода падзякаваць каляжанцы за яе прафесіяналізм і ўнёсак у агульную справу.

Гэта не так. Гэты канструкт шырока выкарыстоўваецца ў патрыярхальных і некаторых постсавецкіх краінах, каб адцягнуць увагу ад першапачатковага значэння гэтага дня.

Патрыярхальнай сістэме выгадна, каб жанчына ўспрымалася ў першую чаргу як сімвал прыгажосці і далікатнасці, а не як паўнавартасная асоба з роўнымі правамі і магчымасцямі.

Такі погляд замацоўвае стэрэатыпы пра «традыцыйныя ролі» жанчын, адцягваючы ўвагу ад іх сацыяльных і прафесійных дасягненняў, а таксама ад праблем дыскрымінацыі і няроўнасці. 

Замест таго каб узнімаць пытанні пра гендарную роўнасць, абарону правоў і магчымасці для развіцця жанчын, гэты падыход ператварае 8 Сакавіка ў камерцыйнае свята з кветкамі і кампліментамі, пазбаўляючы яго палітычнага і грамадскага зместу.

✅ Так! Гэтае свята нарадзілася ў пачатку ХХ стагоддзя ў кантэксце сацыяльных змен і рухаў за правы жанчын. Першапачаткова яно адзначалася як Дзень салідарнасці жанчын у барацьбе за выбарчае права, роўную аплату працы і паляпшэнне ўмоў працы. Яго правядзенне суправаджалася мітынгамі і акцыямі, якія прыцягвалі ўвагу да праблем дыскрымінацыі і сацыяльнай несправядлівасці.

З часам гэты дзень стаў сімвалам не толькі барацьбы за роўнасць, але і прызнання ўкладу жанчын у грамадства.

Такім чынам, гэтае свята — не пра жаноцкасць або кветкі, як часта лічыцца ў постсавецкіх краінах, а пра права на годнае жыццё, роўныя шанцы і справядлівасць у грамадстве.

Гучыць прыгожа, але, на жаль, такая фармуліроўка таксама замацоўвае стэрэатыпы ў дачыненні да 8 Сакавіка. Дзякуючы масавай культуры і сэксісцкім жартам у стылі Comedy Club, у свядомасці шмат каго гэтае свята ператварылася ў дзень, калі мужчыны павінны ўзяць на сябе «традыцыйныя жаночыя» ролі і прыбраць кватэру або прыгатаваць сняданак, каб парадаваць жанчыну. 

Але чаму мы наогул працягваем дзяліць абавязкі на «жаночыя» і «мужчынскія»? Гэты падыход замацоўвае гендарныя стэрэатыпы і не падтрымлівае роўнасць, бо стварае ўражанне, што ўвесь астатні час гэтыя задачы па змоўчанні павінны выконваць толькі жанчыны. 

Такі клопат выглядае не як знак павагі, а як разавая акцыя, якая падкрэслівае няроўнасць у паўсядзённым жыцці.

Насамрэч гэта не так. Карані свята звязаныя з падзеямі 1908 года ў Нью-Ёрку, калі на шматтысячныя дэманстрацыі выйшлі жанчыны, якія працавалі ў тэкстыльнай прамысловасці. Яны выступалі за паляпшэнне ўмоў працы і за роўныя з мужчынамі заробкі. Таксама яны змагаліся за тое, каб жанчыны атрымалі выбарчае права. Адсюль і пайшла назва руху — суфражысткі (ад англійскага suffrage, што перакладаецца як выбарчае права).

Цікава, што 8 Сакавіка з’яўляецца выходным пераважна ў постсавецкіх краінах, дзе гэты дзень часта асацыюецца са «святам вясны, прыгажосці і жаноцкасці», аддаляючыся ад свайго першапачатковага сэнсу. Але 8 Сакавіка — гэта дзень не пра кветкі і кампліменты, а пра гістарычныя змены і доўгую дарогу да роўнасці і справядлівасці.

✅ Усё так! Дзякуючы феміністкам таго часу жанчыны сёння маюць магчымасць галасаваць, працаваць і вучыцца. Але наперадзе яшчэ шмат працы ў гэтым кірунку, так што трымаемся разам!

Гэта адлюстроўвае мужчынацэнтрычны погляд на свет, у якім усе дзеянні жанчын нібыта накіраваныя на тое, каб прыцягнуць увагу мужчын і атрымаць іх ухвалу.

Але жаночы рух існаваў і існуе для таго, каб пераадольваць гэтую няправільную парадыгму і паказваць, што жанчыны маюць уласныя мэты, каштоўнасці і права змагацца за роўныя магчымасці незалежна ад стаўлення мужчын.

Жанчыны, якія ўдзельнічалі ў дэманстрацыях 1908 года, змагаліся не за ўвагу мужчын, а за свае фундаментальныя правы: роўную аплату працы, паляпшэнне ўмоў на працоўных месцах і выбарчае права. Кветкі і шакаладкі ў гэты дзень у якасці падарункаў сёння б іх вельмі здзівілі.

А вось і не ўсе! Але калі вы ўпэўненыя, што вашай каляжанцы будзе прыемна атрымаць кветкі, то, канечне, вы можаце зрабіць ёй такі падарунак.

Галоўнае, каб гэта не было неабдуманым падтрыманнем стэрэатыпа, што жанчына абавязкова павінна асацыявацца з пяшчотай, прыгажосцю і ўпрыгожаннем прасторы.

У Італіі, напрыклад, жанчынам на 8 Сакавіка дораць мімозы, але гэта не рамантычны жэст, а праява салідарнасці.

✅ Выдатны выбар! Такім чынам вы дакладна не падорыце тое, што яна не будзе выкарыстоўваць, а значыць, гэта не будзе забруджваць планету.

Будзе яшчэ больш дарэчы, калі ў віншаванні вы зробіце акцэнт на яе дасягненнях і важнасці яе працы, а не толькі на свяце. Так вы падтрымаеце сапраўдны сэнс 8 Сакавіка — дзень салідарнасці і прызнання ўкладу жанчын у грамадства, а не проста традыцыю падарункаў.

✅ Гэта выдатны і вельмі слушны жэст! Замест таго каб рабіць традыцыйныя падарункі, якія часам замацоўваюць стэрэатыпы, вы абіраеце спосаб падтрымаць важную справу.

Данаты ў жаночыя НКА — гэта ўнёсак у абарону правоў жанчын, гендарную роўнасць і падтрымку тых, каму гэта найбольш патрэбна.

Але нагадаем, што калі вы жывяце ў Беларусі, будзьце ўважлівыя і не рабіце данаты з беларускіх картак.

✅ І вы таксама маеце рацыю! Першапачаткова свята 8 Сакавіка стваралася дзеля таго, каб жанчыны маглі выходзіць на дэманстрацыі і гучна казаць пра парушэнні іх правоў. 

Таму і зараз значна важней адзначыць, што вы салідарныя са сваёй каляжанкай і хочаце, каб яе правы паважаліся. Увага і падтрымка часам значаць нашмат больш за любы падарунак.

✅ Сапраўды! Вуліца Розы Люксембург ёсць у Баранавічах, Мінску, Рудзенску, Бабруйску, Асіповічах. Імем Клары Цэткін названыя вуліцы ў Мінску, Брэсце, Пінску, Магілёве, Стоўбцах і Ваўкавыску. Такая колькасць вуліц у гонар феміністак — гэта спадчына Савецкага Саюза, дзе гэтыя жанчыны вельмі моцна шанаваліся як змагаркі за камуністычную ідэалогію. 

Мы сапраўды часам стамляемся ад працы. Аднак гэты трэнд падводзіць да думкі, што было б лепш, як у ХVIII стагоддзі, калі жанчына не магла працаваць і ўсё, што ёй нібыта заставалася, гэта хадзіць на балі ў прыгожых сукенках. Але большасць жанчын у тыя часы дакладна не танчылі вальсы ў палацах. Яны нават не маглі свабодна распараджацца сваім жыццём. Жыццё большасці з іх абмяжоўвалася цяжкай хатняй працай, выкананнем абавязкаў жонкі і маці, пастаяннымі цяжарнасцямі і адсутнасцю права на адукацыю, самастойны заробак і ўласнае меркаванне.

Дзякуючы феміністычнаму руху ХІХ і ХХ стагоддзяў жанчыны атрымалі магчымасць абіраць, якую адукацыю атрымліваць, кім працаваць, і вырашаць, ці нараджаць дзяцей. Трансляцыя такіх ідэй нават у гумарыстычным кантэксце на шматмільённую аўдыторыю, як гэта зрабіла аўтарка відэа, зневажае ўнёсак феміністак у дасягненне правоў, якімі сёння карыстаецца кожная жанчына. 

І так, жанчыны стамляюцца не таму, што ім «дазволена» працаваць, а таму, што яны часта нясуць двайную ці трайную нагрузку: на працы, дома і ў доглядзе дзяцей. І вось з гэтым можна нешта зрабіць (гэта і мэта 8 Сакавіка) і высмеяць, напрыклад, не права жанчыны працаваць, а патрыярхальныя стэрэатыпы, што ўсе хатнія справы па-ранейшаму мусіць цягнуць на сабе жанчына.

✅ Згодныя! Такія відэа толькі ўмацоўваць стэрэатыпы наконт фемінізму. Менавіта таму людзі перакручана ўспрымаюць унёсак феміністак у тое, што мы маем сёння. Пад відэа ёсць некалькі каментароў накшталт «за што змагаліся, на тое і нарваліся», якія адлюстроўваюць гэтае памылковае ўспрыняцце.

Справа не ў жарце, а ў тым, што ён маскіруе сапраўдную праблему. Жанчыны стамляюцца не таму, што ім «дазволілі» працаваць, а таму, што часта нясуць двайную або трайную нагрузку: прафесійныя абавязкі, хатнюю працу і догляд дзяцей. Гэта не жарт, а сістэмная няроўнасць, якую варта прызнаваць і змяняць.

Гэты жарт падкрэслівае існаванне стэрэатыпаў пра традыцыйныя жаночыя ролі, у якіх жанчына ўспрымаецца перш за ўсё як хатняя гаспадыня і ахоўніца агню, і толькі 8 Сакавіка з’яўляецца нагодай для часовага вызвалення жанчыны ад сякіх-такіх хатніх абавязкаў, з-за чаго мужчыны і пакутуюць.

Аднак сапраўдны сэнс 8 Сакавіка — у тым ліку нагадаць, што хатнія абавязкі не павінны па змоўчванні класціся толькі на жанчыну і што роля жанчын у грамадстве выходзіць далёка за межы хатніх сцен.

✅

У гетэранарматыўным і патрыярхальным асяроддзі жывуць не толькі жанчыны, але і квір-людзі, у тым ліку трансгендарныя або небінарныя асобы — усе яны сутыкаюцца з дыскрымінацыяй і хочуць роўных правоў.

Таму 8 сакавіка можа быць днём, калі варта павіншаваць не толькі жанчын, але і ўсіх, хто змагаецца за роўнасць, справядлівасць і пераадоленне патрыярхальных стэрэатыпаў.